Vijf vragen aan…
Karin van IJsselmuide

1. Wie zijn we?

De SDG 12-Alliantie organiseert en neemt deel aan talloze initiatieven en projecten om het behalenvan de subdoelen SDG 12 te bespoedigen. Met ondersteuning van het Kenniscentrum Business Innovation, Hogeschool Rotterdam ligt het eigenaarschap van de Alliantie bij coördinator Karin van IJsselmuide. Samen met Mirjam Kibbeling, lector (professor of applied sciences) Publieke Inkoop verricht zij praktijkonderzoek binnen de samenwerking tussen de Rijksoverheid, Hogeschool van Amsterdam, De Haagse Hogeschool, Hanzehogeschool Groningen, Hogeschool Rotterdam en Hogeschool Utrecht. Gezamenlijk vormen zij de Kennishub Publieke inkoop, een leer- en
kennisnetwerk ​dat maatschappelijke transities oppakt en faciliteert ​via het ontwikkelen van het professionele vakgebied van inkopen in de publiek sector ​in verbinding tussen het hoger beroepsonderwijs, onderzoek en het werkveld. ​SDG 12 gaat om het verminderen van afval, voedselverspilling en vervuiling, en het zuiniger omgaan met materialen. Door anders te consumeren en produceren kunnen bedrijven, overheden en consumenten de druk op het milieu verminderen.

2. Waar staan we? 

De meeste trends dalen, of stijgen niet of nauwelijks, op de subdoelen van SDG 12. Volgens het CBS is de toegevoegde waarde en de werkgelegenheid van de milieusector, grondstoffenproductiviteit, publicatie van jaarverslagen over de activiteiten rondom maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo), de hoeveelheid bedrijfsafval en recycling van gemeentelijk afval, ontwikkelt de trend zich in de richting die geassocieerd wordt met hogere brede welvaart. De hoeveelheid gevaarlijk afval is in Nederland relatief hoog vergeleken met andere EU-landen. Het percentage bedrijfsafval dat wordt gerecycled is stabiel. De jaarlijkse week van de Circulaire Economie, het uitreiken van de Circular Awards en het geven van webinars, workshops en trainingen op dit gebied helpen daar zeker bij. Door levensduurverlenging, het delen van producten of het omzetten naar andere businessmodellen zoals product as a service/servization is in ontwikkeling. Er is dus nog behoorlijk wat werk te verzetten om de subdoelen van SDG 12 in 2030 te behalen.

3. Waar willen we heen? 

Vanuit ons perspectief zijn een aantal zaken belangrijk. 

Circulair: Het eerste doel uit het Rijksbrede programma Nederland Circulair in 2050 is ambitieus maar niet onhaalbaar: in 2030 moet Nederland al 50% minder primaire grondstoffen gebruiken (mineralen, metalen en fossiel). Doel van de alliantie in 2030: minder/geen nieuwe grondstoffen gebruiken, verspilling voorkomen en duurzame praktijken bij overheidsopdrachten bevorderen.

Financieel en fiscaal: Een nieuw product is nog altijd goedkoper dan een kapot product te (laten) repareren of een “nieuw” circulair product te (laten) produceren/aan te schaffen. Dat heeft onder andere te maken met de hogere arbeidskosten hier en de lage productie-arbeidsuren elders maar ook met investeringen in apparatuur, productie en andere businessmodellen. De politiek regie laten nemen door verminderen belastingheffing op arbeid en subsidiering laagdrempelig maken (duurzaam regeerakkoord). Banken/investeerders en bedrijven circulaire businessmodellen laten omarmen en inkopende organisaties/ consumenten meer invloed te laten uitoefenen en bewust te maken van herkomst/ totstandkoming producten.  

Continuïteit: Er is vaak geen garantie op de levering(en) van of een continue stroom aan herbruikbare grondstoffen. Hier zijn nog geen optimale processen op ingericht, de regie en samenwerking in ketens ontbreekt helaas nog te vaak. Een materialenpaspoort biedt hier uitkomst zodat herkomst maar ook het voormalig gebruik van grondstoffen is te herleiden. 

Kwaliteit: Circulaire producten dienen minimaal dezelfde functionaliteit, kwaliteit en prijsstelling na te streven als niet-circulaire producten. Dit kan bereikt worden door in te zetten op ontwerpen met minder maar wel kwalitatief hoogwaardige (bio)grondstoffen, het verkorten van ketens en de losmaakbaarheid en repareerbaarheid te bevorderen.

4. Hoe komen we daar?

We komen daar door transparante, inzichtelijke en circulaire ingerichte ketens te creëren. De verplichte Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) gaat daar zeker bij helpen (subdoel 12.6). Een ander middel om dit te bereiken is volop inzetten op maatschappelijk verantwoord opdrachtgeverschap en inkopen (MVOI) (subdoel 12.4, 12.5, 12.7). Verspilling voorkomen (subdoel 12.3 en 12.5) is een belangrijke hefboom bij het vormgeven van de inkoopstrategie. Via ondertekening van het Manifest MVOI of Manifest Sustainable Procurement door organisaties is er – met het verplicht op te leveren MVOI-actieplan en monitoring – een duidelijke link naar de impact op de SDG’s. SDG 12 vormt daarmee een belangrijke basis voor directe en indirecte impact op alle SDG’s. Het lectoraat jaagt dit mede aan met praktijkgerichte onderzoeken samen met studenten en vele inkoopprofessionals zoals “niet, minder of anders inkopen” (subdoel 12.2). Bewustwording en kennisoverdracht naar studenten is voor de toekomst immers een belangrijke factor. Door dit soort onderzoeken, diverse presentaties, uiteenlopende webinars, gerichte trainingen en allerlei community of practices te organiseren zetten we de huidige bewustwordingsfase (subdoel 12.8) om in de actiefase.

5. Hoe is de voortgang?

Er zijn inmiddels veel (meer of minder succesvolle) pilots waarbij opschaling vooral lijkt te lukken door de huidige urgentie/noodzaak in de vorm van hogere prijzen, langere levertijden, kwetsbare supply chains.  Het vaststellen van definities, normen, standaarden en het meten van circulariteit op de 10 circulaire R-strategieën lijkt de volgende stap in de transitie slechts een kwestie van tijd. Op internationaal vlak zal bijvoorbeeld de Europese Green Deal, ISO-norm Circular Economy en de CSRD-richtlijn, de kwaliteit van informatie en transparantie over de impact van producten/bedrijven op mens en milieu vergroten. SDG 12 is daarmee niet alleen van een paar duurzame professionals, maar is het een werkveld geworden van ons allemaal!