Voor een duurzame eerlijke wereld moeten we niet naar afzonderlijke doelen kijken, maar naar maatschappelijke thema’s waarin meerdere SDG’s samenkomen, stelt SDG-coördinator Sandra Pellegrom. “Gebaande paden en lange tunnels brengen ons snel naar een specifiek punt. Maar tunnelvisie is niet wat complexe problemen vandaag en morgen van ons vragen.”

Vroeger op vakantie had ik het al niet zo op tunnels. Ik weet nog goed wat een opluchting ik voelde als we, na een (naar mijn gevoel) urenlange rit door de donkere Gotthardtunnel, eindelijk weer het zonlicht inreden en de prachtige bergtoppen voor ons zagen opdoemen. Omgekeerd zag ik elk jaar weer op tegen het moment dat we uit de vergezichten van de bergen die enge tunnelmond weer indoken om aan de andere kant van de Alpen te komen.

Dat gevoel bekroop me een beetje bij het voorbereiden van de jaarlijkse SDG rapportage. De inspirerende vergezichten die we met elkaar daar schetsen en het risico dat we lopen om daarna toch weer in onze tunnels te schieten. Op zich begrijpelijk, in een tijd waarin we op een flink aantal grote thema’s vooral snelheid moeten maken. Maar niet effectief, zeker niet op de langere termijn. 

Verantwoordingsdag

Deze week publiceren we de zesde nationale SDG-rapportage, “Nederland Ontwikkelt Duurzaam”. Het is een krachtig rapport, dat goed laat zien hoe we in Nederland op weg zijn naar een duurzame toekomst. Samen met de Monitor Brede Welvaart & SDG’s van het CBS geeft het rapport inzicht in waar we nu staan. Beide rapporten worden door het kabinet op 18 mei naar de Tweede Kamer gestuurd.

Niet voor niets gebeurt dat op Verantwoordingsdag; de dag dat de regering aan het parlement verslag doet van wat het afgelopen jaar is bereikt. Dit allemaal aan de hand van de jaarverslagen van de ministeries. Wat de SDG-rapportage en de Monitor zo bijzonder maakt, is dat deze rapporten niet los naar beleidsthema’s kijken, maar juist in samenhang.

Dat belooft ook dit jaar weer belangrijke inzichten te geven, waarmee we de duurzame ontwikkelingsdoelen in Nederland dichterbij kunnen brengen. En waarmee we handen en voeten kunnen geven aan het bereiken van brede welvaart, in het hier en nu maar ook voor toekomstige generaties en mensen elders ter wereld.

“De SDG’s geven aan wat de samenleving belangrijke, nastrevenswaardige doelen ten behoeve van brede welvaart vindt”

Prof. Herman Vollebergh

Een tipje van de sluiter kan ik alvast oplichten: samenhang en samenwerking zijn de kernpunten die steeds terugkeren in de rapportages. Als er een ding is dat de rapportages duidelijk maken, is dat het benaderen van thema’s vanuit silo’s niet de versnelling gaat brengen die komende jaren nodig is. Die tunnels zijn blijkbaar toch niet zo effectief om ons snel naar resultaten te brengen. De rapportages laten dat op verschillende punten goed zien.

Niet denken in termen van afruilen

Ten eerste bekijken we in de nationale rapportage de SDG’s niet per doel, maar vanuit zes grote maatschappelijke opgaven waarin verschillende doelen samenkomen. Waar we zijn in het bereiken van de duurzame, inclusieve en rechtvaardige wereld die de SDG’s beogen, is niet altijd even goed te zien als we alleen naar afzonderlijke doelen kijken. Het lijkt dan soms of vooruitgang op een doel, bijvoorbeeld toegang tot goede woningen, los gezien moet worden van andere doelen. Zoals klimaatadaptatie, water, natuur of gezondheid. In de praktijk hangen die uitdagingen echter samen. Het helpt dan niet om vooral in termen van afruilen te denken. Terwijl onderzoek laat zien dat er juist veel meer kansen op synergie tussen doelen bestaan. Als we de tijd nemen voor een bredere blik komen we vaak tot betere oplossingen. 

Daarom kijken we in de SDG-rapportage niet naar afzonderlijke doelen, maar naar de samenhangende De SDG’s vragen om denken en doen in termen van systemen. Daarom gaat de SDG-rapportage over de grote transitiethema’s waar Nederland aan werkt, zoals het versterken van menselijk welzijn door goede gezondheid, leven lang leren en een fijne, gezonde omgeving (SDG’s 3, 4 en 11); of het streven naar een eerlijke klimaat- en energietransitie, waarin klimaat, energie, werk en eerlijke verdeling (SDG’s 13, 7, 8 en 10) samenkomen, maar bijvoorbeeld ook aandacht nodig is voor water (SDG 6), de omgeving (SDG 11), innovatie (SDG 9) en onderwijs (SDG 4). Andere opgaven die aan de orde komen zijn de omslag naar circulaire economie, een inclusieve samenleving, kringlooplandbouw/voedsel/biodiversiteit en de mondiale verantwoordelijkheid van Nederland. Voor wie nog niet overtuigd was, laat dit duidelijk zien hoe relevant de 2030 Agenda ook voor de toekomst van Nederland is.

Brede welvaart invullen met de SDG’s

Ten tweede verbindt de CBS Monitor de SDG’s met het streven naar brede welvaart. Nu de aandacht voor brede welvaart in Nederland (gelukkig) toeneemt, lijkt het soms wel eens alsof de ene helft van NL bezig is met de SDG’s en de andere helft met brede welvaart. Maar het is een gemiste kans om deze twee zo sterk verbonden duurzaamheidskaders los van elkaar te zien. Zoals Prof. Herman Vollebergh recent mooi omschreef: ‘de SDG’s geven aan wat de samenleving belangrijke, nastrevenswaardige doelen ten behoeve van brede welvaart vindt’.

De 17 doelen die we wereldwijd met elkaar hebben vastgesteld zijn bedoeld om menselijk welbevinden, ofwel brede welvaart, voor de lange termijn veilig te stellen. Je ziet die verbinding tussen brede welvaart en de SDG’s ook in voorbeelden uit andere landen; of het nu een ‘Wellbeing framework’ heet of een SDG-Road Map, het komt meestal neer op vergelijkbare ambities voor de toekomst van economie en samenleving. De CBS Monitor laat zien dat de overkoepelende brede welvaartsthema’s goed concreet gemaakt kunnen worden met de SDG’s. Dus ook hier: geen silo’s, maar verbinding zal de inzet op beide agenda’s versterken.

Nieuwe samenwerking

Tot slot staat de SDG-rapportage vol met voorbeelden van nieuwe manieren van samenwerken, nieuwe coalities van onverwachte partners, en verhalen van succesvolle verbinding van verschillende doelen. In hun bijdragen laten maatschappelijke organisaties, jongeren, bedrijfsleven, decentrale overheden en kennisinstellingen zien dat overal wordt gezocht naar betere connecties tussen doelen omdat dat de oplossingen brengt die beklijven.

Organisaties slaan de handen ineen over de grenzen van hun eigen focus heen. Decentrale overheden gebruiken de SDG’s en brede welvaart om integraler te werken. Steeds meer mensen en organisaties willen hun positieve impact op de maatschappij vergroten. Er is een enorme behoefte om buiten de gebaande paden te treden en meer holistisch samen te werken.

Het bekende Afrikaanse gezegde – als je snel wilt gaan ga je alleen, maar als je ver wilt gaan ga je samen – heeft in deze tijd ook een update nodig. We moeten snel gaan op veel terreinen, maar we moeten ook ver en dat gaat alleen maar lukken als we samen gaan. Hoe we samen sneller kunnen gaan, komt ook op veel plekken in de rapportage naar voren. 

Vergezichten

Gebaande paden en lange tunnels brengen ons snel naar een specifiek punt. Maar tunnelvisie is niet wat complexe problemen vandaag en morgen van ons vragen. Langetermijnoplossingen vragen om het blijven behouden van een brede blik, ook bij het aanpakken van specifieke uitdagingen of SDG-doelen. De meest inspirerende weg is die waarbij je oog houdt voor wat er om je heen gebeurt, voor de vergezichten en waar we heen willen op de horizon. Dat is ook de weg die ons uiteindelijk naar de mooiste, en soms onverwachte, plaatsen leidt. 

Om in de reismetafoor te blijven: connectie is de kracht van de SDG’s. Dat maakt de 17 samenhangende doelen dan ook tot een uitstekend kompas voor de grote transitie-opgaven waar Nederland voor staat en voor het streven naar brede welvaart. 

---

Sandra Pellegrom is nationaal SDG-coördinator. Volg haar op LinkedIn en Twitter om op de hoogte te blijven van haar werk richting het behalen van de SDG’s in Nederland.