Op 25 september vieren we de zesde verjaardag van de Sustainable Development Goals (SDG’s). 2020 zou het begin inluiden van een ‘Decade of Action’. Maar onverwachts kwam dat jaar te staan in het teken van de coronacrisis. Nu regeringen weer vooruit kijken en herstelpakketten presenteren, is de grote vraag of zij die kans aangrijpen voor een groen, duurzaam en inclusief herstel. Het is essentieel om bij die beleidsplanning rekening te houden met ons natuurlijk kapitaal.
Paul Lucas en Evert-Jan Brouwer, Planbureau voor de Leefomgeving
Sjoerd Schenau en Rixt de Jong, Centraal Bureau voor de Statistiek
Natuurlijk kapitaal is de voorraad natuurlijke hulpbronnen die bijdragen aan ons welzijn en onze welvaart. In onderstaande figuur laten we zien wat natuurlijk kapitaal is. Kapitaal is iets om zuinig op te zijn. Als je het goed beheert, levert het een belangrijke bijdrage aan onze economie en aan ons welzijn. En als je het vergroot, wordt die bijdrage ook weer groter. Dat is ook zo met natuurlijk kapitaal. Een voorbeeld: herstel van bodems draagt bij aan bodemvruchtbaarheid en waterbeschikbaarheid, en daardoor ook aan voedselzekerheid.
Herbebossing of het versterken van bestaande bossen leidt tot robuustere natuur en daardoor tot meer mogelijkheden voor natuurrecreatie, meer natuurlijke overstromingsbescherming door duinen, een mooiere omgeving om in te wonen en minder gezondheidsrisico’s, maar ook aan meer CO2-vastlegging wat weer belangrijk is voor het tegengaan van klimaatverandering.
Binnen de Agenda 2030 zit natuurlijk kapitaal met name bij SDG 14 (‘life below water’) en 15 (‘life on land’) en hebben de daaraan verbonden ecosysteemdiensten effect op tal van andere SDG’s, zoals op SDG 2 (‘zero hunger’) en SDG 6 (‘clean water and sanitation’) en indirect op bijvoorbeeld SDG 1 (‘end poverty’) en SDG 3 (‘good health and well-being’). Investeren in natuurlijk kapitaal draagt bij aan het halen van bijna alle doelen.
Natuurlijk kapitaal grotendeels afwezig in veel herstelpakketten
Behalve dat natuur een intrinsieke waarde heeft, kunnen we dus ook naar natuur kijken in economische en maatschappelijke termen. Overexploitatie van natuurlijk kapitaal heeft uiteindelijk grote gevolgen voor de natuur, economie en samenleving, terwijl investeren in natuurlijk kapitaal deze juist kan versterken. Op basis daarvan zou je mogen verwachten dat regeringen in post-corona herstelpakketten een substantiële plek inruimen voor groene maatregelen.
In recente studies naar herstelpakketten wereldwijd, zien we dat het totaal aan investeringen met negatieve gevolgen voor het milieu het totaal aan duurzame investeringen overtreft.
In recente studies naar herstelpakketten wereldwijd, zoals van de universiteit van Oxford, zien we echter dat het totaal aan investeringen met negatieve gevolgen voor het milieu het totaal aan duurzame investeringen overtreft. Zoomen we in op de G20, dan hebben in slechts vijf van de twintig landen de stimuleringsmaatregelen een netto positief effect op het milieu. En voor zover herstelpakketten groen zijn, gaat het vooral over investeringen om klimaatverandering tegen te gaan (bijv. isolatie van huizen, openbaar vervoer en hernieuwbare energie), meer dan om initiatieven voor behoud van natuurlijk kapitaal.
Positief is dat het herstelplan van de Europese Unie relatief veel aandacht geeft aan groen herstel. Maar ook hier ligt de focus sterk op klimaat en staan de investeringen in natuur met name in dienst van koolstofvastlegging. Nederland is overigens één van de weinige landen die nog geen herstelvoorstel in Brussel hebben ingediend.
Het nut van de Natuurlijk Kapitaal Rekeningen
Wereldwijd gebruiken landen het zogenaamde System of National Accounts (SNA) om economische activiteiten te beschrijven, aan de hand van gestandaardiseerde definities en rekenregels. Nationale rekeningen worden gebruikt voor economische beleidsplanning, maar ook voor het berekenen van het Bruto Nationaal Product dat daardoor internationaal vergelijkbaar is. Beleidsambtenaren kennen het SNA als hun broekzak.
De Ministeriële Verklaring van het jongste High Level Political Forum over de SDG’s pleitte voor een post-corona herstel dat ‘duurzaam en veerkrachtig’ is. Om dat te realiseren, hebben regeringen een beter gevulde gereedschapskist nodig. Het SNA zou daarvoor aangevuld kunnen worden met de Natuurlijk Kapitaal Rekeningen (Natural Capital Accounting of NCA). Het koppelen van economische data met data over natuurlijk kapitaal (bijv. bos- en landbouwarealen) en de daaraan verbonden ecosysteemdiensten kan helpen bij het opstellen en uitwerken van plannen voor een groen herstel, maar ook bij het betrekken van andere actoren in economie en maatschappij (bedrijven, financiële sector, NGOs) en het monitoren van de voortgang.
Actuele voorbeelden van Natuurlijk Kapitaal Rekeningen
Begin 2021 is in VN-verband een internationale statistische standaard voor NCA is aangenomen, de zogeheten System of Environmental-Economic Accounting – Ecosystem Accounting (SEEA-EA). Hiermee kunnen alle landen volgens dezelfde regels hun natuurlijke kapitaalrekeningen samenstellen.
Een positieve ontwikkeling is verder dat steeds meer landen het concept van de Natuurlijk Kapitaalrekeningen overnemen en proberen toe te passen in hun beleids- en planningscyclus. Nederland draagt via het zogenaamde WAVES project, mét andere Europese landen, bij aan het ondersteunen van verschillende partnerlanden, waaronder Rwanda, de Filippijnen en Colombia, in het opzetten van een NCA.
In Nederland houdt het Centraal Bureau voor de Statistiek de milieurekeningen bij, die de relatie tussen economie en milieu kwantificeren. Denk aan de gevolgen van productie en consumptie van goederen en diensten voor het milieu, bijvoorbeeld via de uitstoot van schadelijke stoffen naar water en lucht. Sinds enkele jaren publiceert het CBS ook, in samenwerking met de Universiteit Wageningen, de natuurlijk kapitaalrekeningen voor Nederland. De meeste recente publicatie geeft een overzicht van de staat van natuurlijk kapitaal in Nederland en de ontwikkeling van de ecosysteemdiensten waar wij van profiteren.
Internationale toppen
2021 is nog niet voorbij en nationale herstelplannen zijn nog niet in steen gebeiteld. In november vindt de (vanwege corona uitgestelde) grote klimaattop in Glasgow plaats, en – op een later moment – in China de eveneens uitgestelde top over biodiversiteit. De zichtbare en tastbare gevolgen van klimaatverandering en verlies aan biodiversiteit laten de urgentie voelen van deze toppen.
Het zou van grote betekenis zijn als het concept van de Natuurlijk Kapitaalrekeningen ook daar erkend wordt, en er méér geïnvesteerd wordt in het toerusten van landen om een eigen NCA te ontwikkelen en te gebruiken in beleidsontwikkeling. Uiteindelijk draagt dat bij aan ‘duurzaam en veerkrachtig herstel’ na corona en zijn landen beter voorbereid op toekomstige crises.
Naar aanleiding van Paul Lucas & Michael Vardon, Greening the Recovery to Make it Last: The role of Natural Capital Accounting, PBL 2 september 2021