Het begon in 1987 met het Brundtland-rapport. In 2000 kwamen er acht Millenniumdoelen die in 2015 opgevolgd werden door zeventien Global Goals (als onderdeel van Agenda 2030) met 169 targets als actieplan voor mens, planeet en welvaart. Maar een paar jaar na ondertekening lijkt er vooral hard getrokken te worden aan de energietransitie, met meerdere tegenstrijdigheden. Wat is er aan de hand?
De tegenstrijdigheden uiten zich onder andere in duurzame warmtevraag, maar wel met houtstook (erbij) en de roep naar duurzaam en elektrisch rijden, terwijl tegelijkertijd vliegverkeer mag blijven groeien. Eén van de oorzaken is dat er moeizaam bruggen worden geslagen tussen duurzaamheid, klimaat, cultuur en participatie met burgers. Daarbij worden, bij de decentrale overheid, hokjes met eigen subsidie- en beleidsterreinen in stand gehouden.
“Het lastige is dat iedereen zegt: het is ver van mijn bed”, noemt Hugo von Meijenfeldt, SDG-coördinator bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. “We moeten de Sustainable Development Goals niet tot een SDG-hobbyclub beperken, maar micro en macro gaan opereren. Nederland staat er macro slecht voor, zelfs onderaan de lijst van Europa. We willen er niet de prijs voor betalen die ervoor betaald moet worden. Economie en ecologie vinden elkaar, maar als we niet uitkijken legt de sociale factor hierbij het loodje. We moeten faciliteiten treffen om de targets en doelstellingen te halen.”
Energietransitie
De energietransitie, waarbij fossiele brandstoffen worden overgenomen door volledig duurzame energiebronnen volgens het Klimaatakkoord van Parijs, linkt direct aan SDG 13 (klimaatactie) en SDG 7 (betaalbare en duurzame energie). Het wordt op het bordje van burgers gelegd, met name bij woningeigenaren, maar goedkoop is het niet en het terrein van de Duurzame Doelen is nagenoeg onbekend. “De bewuste burger die de SDGs kan opsommen, kom ik niet tegen”, vertelt Wim van den Bergh, Consultant Duurzaam Wonen en voormalig Vastgoed Manager van Stadlander. “Het moet in de basis veranderen. Als mensen niet overtuigd zijn en er worden hoogdravende afspraken gemaakt, dan heeft het geen zin. Het is de mindset die moet veranderen. Bij de energietransitie gaat het om een zo laag mogelijke warmtevraag in een woning. Warmtepompen in nieuwe woningen hebben zo’n lage warmtevraag, maar dat is nu nog niet betaalbaar voor de gemiddelde burger. Het is iets voor early adapters, want je praat over zo’n 12.000 euro in een eengezinswoning.”
Houtstook
Een gevolg en tegenstrijdigheid van deze maatregel om de warmtevraag middels gas te verlagen, is een toename van houtstook. Dit komt de CO2-emissie en fijnstofreductie niet ten goede en de luchtkwaliteit in wijken wordt ernstig aangetast met alle gezondheidsrisico’s van dien. Het is daarnaast in strijd met het doel om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen om klimaatverandering tegen te gaan. Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van IenW heeft hiervoor dit voorjaar een ‘stookalert’ aangehaald voor gemeenten. “Meer hout stoken moeten we tegengaan”, vertelt Van den Bergh. “Het wordt nog gekker, want dat zou betekenen dat we uit het buitenland het juiste hout moeten importeren.”
Actieradiusangst
Een andere tegenstrijdigheid vindt plaats bij het elektrisch rijden, in relatie tot het vliegverkeer dat geen limiet kent. De revolutie in elektrisch rijden heeft daarnaast nog steeds last van kinderziektes. Van den Bergh: “Bij een elektrische auto moet je heel bewust je reis plannen vanwege tankbeurten. We moeten onszelf aanleren om met deze beperkingen om te gaan. Er zijn waterstofauto’s in ontwikkeling, maar die zijn voor de happy few. Bovendien zijn er nog maar een handjevol waterstoflaadstations in Nederland.”
Dat een elektrische auto op de snelweg wordt leeggezogen en een keerzijde kent, heeft testrijder Engbert Breuker van Social Venture Network inmiddels ervaren. Hij rijdt in een VW Golf van Natuur en Milieu. “Ik heb een actieradiusangst gekregen”, laat hij weten. “Elektrisch rijden is geweldig, maar het gaat niet werken. Ik denk dat de evolutie van brandstof belangrijker is dan het elektrisch rijden. Over de laadpalen is niet goed nagedacht. Er zouden laadpaalstewards moeten komen om laadpaalklevers te voorkomen.”
Vliegen en vlees
Waar toekomstige elektrische rijders het doen met wat subsidie en de eigen portemonnee, kan Schiphol in de nabije toekomst gaan uitbreiden met tienduizenden vluchten per jaar en krijgt Lelystad Airport er vakantievluchten bij. De productie en consumptie van vlees, direct gelinkt aan SDG 12 en SDG 13, kent eveneens een tegenstrijdigheid en wekt verwarring. Meerdere onderzoeken wijzen uit dat op verschillende gebieden deze vorm van productie en consumptie moet worden teruggedrongen, maar zolang het zomerreces op het Binnenhof nog wordt ingeluid met een vleesrijke barbecue en de meeste duurzame bijeenkomsten met een leverworstje en saucijsje worden afgesloten, geeft de overheid een pervers signaal af dat niet SDG-proof is. Deze voorbeelden van praktijkversnippering dragen niet bepaald bij aan de Duurzame Doelen.
Versnippering
“De zeventien Global Goals hangen samen met elkaar en moeten niet versnipperd worden. We moeten kijken naar wat zinvol is en gedaan kan worden. We kunnen goed bezig zijn, maar als doelen niet gehaald worden, gaat het niet goed”, zegt Hugo von Meijenfeldt.
Onno Eigeman, bestuurder van Stichting Duurzaam Stoer, vindt dat er een taak ligt om burgers meer te informeren. “Burgers worden geleid door het nieuws. Ze moeten ontzorgd worden. Bij gemeenten in West-Brabant is het nog geen gemeengoed om SDGs in te zetten. Het is voornaam om zoveel mogelijk Global Goals te koppelen en burgers erbij te betrekken. Er zouden meer informatiebijeenkomsten moeten zijn, groepsgewijs en gebiedsgewijs. Dan komt er een begeleiding op gang die behouden wordt.”
De wil van burgers om aan een betere wereld te werken is aanwezig, maar het is bepaald niet eenvoudig om na het woud van 17 Global Goals met 169 targets ook een woud aan beleidsterreinen en subsidiekaders per gemeente te doorgronden. Zo rijst de vraag: hoe verantwoorden we versnippering naar toekomstige generaties als het 2 voor 12 is geweest op Doomsday Clock?
Foto: manolofranco @ Pixabay.