Fairtrade, biologisch of toch lokaal? Een bewuste keuze maken is voor consumenten vaak ingewikkeld. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen (on)bewust via zijn of haar consumentengedrag een bijdrage levert aan de SDGs? Vijftien experts met verschillende achtergronden, maar allen ook consument, gingen tijdens het Wicked Problems Plaza op 13 december met deze vraag aan de slag.
De consument heeft heel wat macht in handen. Door keuzes te maken in de supermarkt, kledingwinkel maar ook in online winkels bepaal je als consument waar je in investeert en dus ook wat er aangeboden wordt. Een duurzame en verantwoorde keuze draagt bij aan het behalen van de Sustainable Development Goals (SDGs), maar hoe weet je als consument wat je moet kiezen? Zie je door al die keurmerken het bos nog wel? En draag je bij aan de SDGs door te kiezen voor Fairtrade en biologisch of juist voor seizoensgebonden en lokaal?
Keuzestress voor consument én producent
Duurzame consumenten ervaren een hoop keuzestress. Al die keurmerken, het ene product wel groen maar niet fair, een ander product niet diervriendelijk maar wel met een kleine ecologische voetafdruk. Koop je veel van het ‘goede’, of kun je maar beter zo min mogelijk consumeren? Er is geen goed of fout, bleek uit de discussies aan het begin van de WPP. De groene consument vindt het ingewikkeld om te kiezen, en wil het graag simpeler. Maar ook niet simplistisch, we willen wel weten wat we dan precies kopen en hebben niet altijd vertrouwen in een keurmerk. We doen het nooit goed en dan is de verleiding groot om maar niks meer te doen, luiden de dilemma’s van deelnemers van deze WPP. Er is heel veel grijs gebied in groen doen, een van de problemen van duurzaam consumeren.
Voor duurzame producenten en maatschappelijke organisaties is het ook niet gemakkelijk. Hoe bereik je de consument met je duurzame boodschap? Negatieve reclames en doemscenario’s, bijvoorbeeld rondom de plofkip, helpen meestal niet om de verkoop te drukken. Ook het aantrekkelijker maken van reclame en producten helpt maar deels. Deelnemers inventariseerden wat wel en niet werkt in het promoten van duurzame consumptie. Blijkt: het mag niet te complex, niet te simpel, niet te negatief en ook niet te positief, het gaat om de balans. En dus wederom om keuzes die de producent zelf moet maken.
Wetgeving en richtlijnen
Alles hangt met alles samen. Duurzame consumptie is geen probleem van de consument alleen. En niet alle consumenten zijn duurzame consumenten. Wil duurzame consumptie echt grootschalig doorbreken, dan is een systeemaanpak nodig. Geen kleine interventies, maar nadenken over structurele en systemische oplossingen. Met consumenten, bedrijven, overheid, financiële instellingen, kennisinstellingen zorgen dat er simpelweg geen andere keuze meer is dan een duurzame keuze. Maar waar begin je dan?
Bij een goed gesprek. Met 15 betrokken mensen die hoofd, hart en handen een dag vrijmaken voor deze vragen. Vaak wordt er geroepen om meer wetgeving en richtlijnen. Voor de consument is er dan gewoon geen onduurzame variant te koop in de winkel. Is dit een droom, een wenselijke oplossing? Of is het een doemscenario, een betuttelende overheid? Is het juist goede tegenspraak voor de invloed van bedrijven op ons leven? En wat werkt dan wel?
Personal shopper nodig?
Na al dat denken en dromen was het tijd om te bouwen en te knutselen. Soms zie je pas wat je bedoelt als je handen het maken. De deelnemers gingen aan de slag met klei, bouwstenen, lego en creëerden zo vervolgstappen. Een van de oplossingen speelt in op het verlangen naar een personal shopper die met jouw voorkeuren, maten, en duurzame voorwaarden rekening houdt en die voor jou de keuzes in de winkel maakt. Deze personal shopper maakt die keuzes op basis van input van diverse expertise organisaties op duurzaam gebied. Dit zorgt ervoor dat de consument zelf geen keuzestress meer ervaart, en ook niet meer verleid wordt door het enorme aanbod. Zou het werken een personal shopper? De deelnemers zoeken het de komende tijd uit en willen graag in gesprek met organisaties die dit idee ook zien zitten.
Maar brengt een personal shopper een echte oplossing voor het wicked problem? Nee, daarvoor is een systemische aanpak en meer bewustwording nodig. Dit begint al bij de jongste consumenten. Een groepje kwam tijdens het bouwen in gesprek over de rol van het onderwijs in het ontwikkelen van duurzame burgers en dus consumenten. Ze zijn gelinkt aan de deelnemers uit de vorige WPP om dit idee samen verder uit te werken. De SDGs zijn met elkaar verweven, dat bewijst deze sessie weer.
Complexe maatschappelijke problemen zijn niet eenvoudig op te lossen – vaak zelfs niet eenvoudig vast te stellen. Maar dat is geen reden om het niet te proberen. Tussen april en december 2016 werd er vier keer door vier verschillende groepen van 15 personen nagedacht over mogelijke oplossingen voor vier complexe maatschappelijke onderwerpen. Deze zogeheten Wicked Problems Plaza sessies hebben te maken met duurzame ontwikkeling en passen bij één van de17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen. De reeks is georganiseerd door de New World Campus in samenwerking met het Partnerships Resource Centre en het RVO.nl-kennisprogramma DuurzaamDoor.