Binnenkort start SDG Nederland redacteur Caius Nijstad zijn opleiding tot leraar. Voordat hij van start gaat wilde hij meer weten over de rol duurzaamheid in het Nederlandse onderwijs. Daarom sprak hij met Giuseppe van der Helm, directeur van de Coöperatie Leren voor Morgen. “Er ontstaan steeds meer initiatieven om het onderwijs in Nederland te verduurzamen. Die initiatieven werken lang niet altijd samen ” vertelt Van der Helm.
Op een koude winterdag ontmoet ik Van der Helm tussen twee vergaderingen, want hij heeft een druk schema, in een café in Utrecht. Zodra de condens van mijn bril is kan het interview beginnen.
Samen sta je sterker
De Coöperatie Leren voor Morgen bestaat uit verschillende organisaties die aan de verduurzaming van onderwijs werken in Nederland, van peuter tot professional, vertelt Van der Helm. Er gebeurt steeds meer op het gebied van duurzaamheid in het onderwijs, maar volgens Van der Helm zijn de partijen lang niet altijd van elkaar op de hoogte: “Nu werken organisaties vaaks langs elkaar heen. Via de Coöperatie verbinden wij partijen zodat we effectiever samenwerken en gezamenlijk meer kunnen doen aan beïnvloeding en bewustwording, We kunnen nu met elkaar naar het ministerie om druk te zetten voor de verduurzaming van het onderwijs..”
Als directeur van de Coöperatie gaat Van der Helm als een spin in het web te werk om al die partijen te verbinden. Wanneer er bijvoorbeeld een vraag van een docent bij hem binnenkomt, zoekt hij, via het netwerk van organisaties, direct een partij die antwoord kan geven. “Wij moeten zorgen dat het netwerk vraagstukken gaat oplossen, met en voor elkaar”, aldus Van der Helm. Ook suggesties of projecten zet van der Helm door. Dat is onderdeel van de speerpunten van de Coöperatie. Van der Helm noemt het de Schakel en Makel functie.
Focus
De Schakel en Makel functie heeft ook als doel om lokale en regionale netwerken te creëren waarin kennis wordt gedeeld, dit probeert de Coöperatie in goede banen te leiden. Hiernaast ligt de focus op lobbyen, ranking en doorbraakprojecten. De Coöperatie lobbyt voor een brede definitie van duurzaamheid, alle SDGs hebben daarmee te maken. “Als wij één regel in de aangepaste wet onderwijs krijgen, waarin staat dat onderwijsinstellingen moeten aangeven wat ze gaan doen aan de implementatie van de SDGs, dan hebben we een geweldige kapstok om met onderwijsinstellingen in gesprek te gaan en een uitgebreid netwerk om ze te helpen.,” vertelt Van der Helm.
Ranking gaat over scholen beoordelen op hoeverre ze duurzaamheid incorporeren, in het curriculum, het leerproces en in de fysieke omgeving. “Geen school wil onderaan staan, het is alleen niet altijd duidelijk voor scholen wat duurzaamheid is. Zodra je scholen beoordeelt op duurzaamheid doe je twee dingen, je definieert wat duurzaamheid is en je gaat het meten. We hopen dat de ranking druk zet op schoolleiders, zodat ze zelf gaan kijken wat beter kan,” legt Van der Helm uit.
Duurzaamheid in het Nederlandse onderwijs
“Scholen kunnen drie dingen aanpassen: het curriculum, het leerproces en de fysieke omgeving. Wij willen dat door het hele curriculum de verbinding met de SDGs wordt gezocht, zo ontstaat een vakoverstijgend en holistisch beeld van wat duurzaamheid is. Duurzaamheid heeft te maken met de 21st century skills. Uitdagingen zoals de energietransitie en de circulaire economie moeten nu worden aangepakt zodat we in de 22e eeuw vreedzaam kunnen samenleven. Duurzaamheid gaat niet alleen over de natuur, maar ook over de maatschappij, alles wat je doet is verbonden.” Niet alle scholen zijn hier klaar voor vertelt Van der Helm. Te vaak wordt er volgens hem op scholen nog in hokjes gedacht over het onderwijs en wordt de lesstof niet gekoppeld aan de dagelijkse realiteit van de leerlingen. “Docenten hebben soms moeite met het maatschappelijk bewustzijn van leerlingen. Ik sprak een docent wiens leerling de holocaust ontkende. Die docent wist niet wat hij hiermee aan moest. Ook de schoolleiding had hier moeite mee. Wij willen dat hier meer aandacht voor komt zodat docenten en scholen hiermee leren omgaan”, aldus van der Helm. Door op de SDGs te focussen hoopt van der Helm dat het maatschappelijk bewustzijn bij docenten en leerlingen wordt vergroot.
Tegelijkertijd zijn er onderwijsinstellingen die al bezig zijn met duurzaamheid. Zo organiseren de MBO’s en HBO’s in Leeuwarden samen met Urgenda, een organisatie voor innovatie en duurzaamheid, een Duurzame Dag om te kijken wat scholen en leerlingen zelf kunnen doen. Daarnaast noemt van der Helm voorlopers, waaronder ecoscholen en Unicefscholen waar duurzaamheid en andere maatschappelijke thema’s centraal staan. “In Utrecht zijn er plannen voor een speciale school met duurzaamheid als levensovertuiging,” vervolgt Van der Helm.
Welk advies kan je meegeven aan docenten in opleiding?
“Bewustwording is belangrijk, mensen moeten weten wat er speelt. Begin vanaf dag één met het leggen van verbanden naar de SDGs. Zo plant IVN bijvoorbeeld Tiny Forests in de buurt van scholen, en met een zogenaamd binnenbos in de klas. Als je dat kan laten zien in de klas begrijpen leerlingen vanzelf wat er gebeurt in de omgeving, dat kan je vervolgens koppelen aan wat er gebeurt in de rest van de wereld. Leerlingen kunnen iets pas belangrijk vinden als ze er vanaf weten. Daar kunnen docenten een mooie rol in spelen,” aldus Van der Helm.
Foto: Sebastien Wiertz